Uniek in Mexico: Alles wat je moet weten over cenotes + tips!
Cenotes.. Reis je naar Mexico, dan stuit je ongetwijfeld op dit relatief onbekende natuurverschijnsel. Maar wat is een cenote? Deze 'sinkholes' vind je nagenoeg alleen op het schiereiland Yucatan. Maar hoe zijn deze bijzondere zoetwaterbronnen eigenlijk ontstaan? En welke cenotes zijn het mooiste om te bezoeken? Dit artikel beantwoordt al je vragen over cenotes en staat boordevol tips!
Je vindt ze in alle soorten en maten, maar dan wel alléén in Yucatan: cenotes. Veel mensen stuitten pas op het woord cenotes wanneer ze zich verdiepen in een reis naar Mexico, of eigenlijk specifiek Yucatan. Dit is namelijk de enige plek ter wereld waar je cenotes vindt. Maar wat is een cenote nou eigenlijk? Simpel gezegd: een sinkhole gevuld met zoet water. Maar er schuilt zoveel meer achter dit oeroude natuurverschijnsel, dat tevens cultureel gezien een belangrijke rol speelt in de Maya-cultuur.
Daarnaast zijn er zoveel cenotes verspreid over de hele regio, dat het lastig is om afwegingen te maken welke cenote nou echt de moeite waard is om te bezoeken. Daarom vind je hieronder ook talloze tips voor cenotes rondom plekken als Playa del Carmen, Valladolid, Tulum, Puerto Morelos, Merida, Bacalar en meer!
Cenotes: Wat is het?
Een cenote is in feite een bron gevuld met zoet water, diep uit de grond. Heel puur water dus. Het woord ‘cenote’ vind z’n oorsprong terug in ‘dzonot’, afkomstig uit de Maya-taal. Dzonot betekent letterlijk een ‘grot gevuld met water’. En dat is precies wat een cenote is. Toch is er nog altijd veel mysterie en blijft het gissen naar hoeveel cenotes er nou exact zijn in de hele regio van Yucatan. Veel cenotes liggen diep verscholen in de jungle, waar nog altijd geen mens is geweest. Maar een ding is zeker; er zijn sowieso ruim 6.000 cenotes verspreid over de staat Quintana Roo, Campeche en Yucatan; de drie staten die samen het schiereiland Yucatan vormen. Ook in het noorden van Belize, tegen de grens van Yucatan, zijn nog enkele cenotes. Maar.. 6.000 is slechts een ‘gemiddeld’ gokje, want naar verwachting kunnen het er zelfs meer dan 10.000 zijn. Volgens de telling van de Mexicaanse overheid, zijn er momenteel circa 3.200 cenotes officieel geregistreerd. En dat aantal blijft nog altijd oplopen.
Yucatan is in oppervlakte enorm; met 139.426 vierkante km is het schiereiland ruim 3,3 keer groter dan heel Nederland met 41.850 vierkante km. Circa 9.7 miljoen hectare bestaat uit jungle in Yucatan.. je kunt je dus wel voorstellen dat in het merendeel nog altijd verborgen is voor mensen. Leuk feitje; sinds het gebruik van drones worden er regelmatig historische tempels ontdekt, en natuurlijk cenotes!
Veel cenotes staan ook met elkaar in verbinding; stel je daar een soort van onderwaterrivieren-systeem bij voor. Bij sommige cenotes zie je dat zelfs duidelijk terug, omdat ze bestaan uit meerdere delen. Een mooi voorbeeld is de kleine cenote in het centrum van Playa del Carmen; deze loopt aan de overkant van de weg gewoon door. Het water wordt regelmatig getest en ook daaruit blijkt de verbinding. Zo zijn er sporen rondom Playa del Carmen terug gevonden die terugleiden naar het meer van Bacalar, waar je zelfs cenotes ín het meer vindt, waaronder Cenote Azul.
De oerknal.. of toch niet?
Er gaan veel wilde verhalen rond over het ontstaan en de geschiedenis van cenotes, waardoor het bijna een mysterieuze lading krijgt. Zo zijn sommige Mexicanen er van overtuigd dat cenotes een gevolgd zijn van de oerknal – jawel, degene die de dinosaurussen deed uitsterven. Al is de inslag van een meteoriet nog niet eens zo’n gekke theorie, is de kans klein dat de oerknal verantwoordelijk was voor het ontstaan van cenotes.
Vanuit wetenschappelijk oogpunt is er wel degelijk een verklaring: cenotes zijn voornamelijk ontstaan door geologische processen, zoals de oplossing van kalksteen door watererosie over een lange periode.
In sommige gevallen kan de inslag van een meteoriet invloed hebben gehad op de geologische omgeving, maar cenotes zijn over het algemeen het gevolg van het oplossen van kalksteen door regenwater, dat zich in de loop van duizenden tot miljoenen jaren heeft voorgedaan. Dit oplossen van kalksteen kan leiden tot de vorming van ondergrondse holtes en grotten, die uiteindelijk als cenotes kunnen worden blootgelegd. Dus.. Dinosaurussen of niet, cenotes zijn onvoorstelbaar oud, maar wel degelijk verklaarbaar.
In de voetsporen van de Maya’s
Honderden jaren geleden speelden cenotes al een belangrijke rol in de cultuur van de Maya’s, de oorspronkelijke bevolking van Yucatan. Daar zit natuurlijk ook enige logica achter vanuit geografisch perspectief. Alle Maya-tempels en overblijfselen in Yucatan hebben één ding gemeen; ze zijn omringd door cenotes. Logisch, want in Yucatan ontbreekt het aan rivieren, dus waar haal je vers water vandaan..? Juist!
Maar het praktische aspect van cenotes lijkt bijna een bijzaak in de historische cultuur van de Maya’s. Cenotes werden namelijk gezien als heilige bronnen. Rituelen, tradities en offeringen vonden dus veelvuldig bij cenotes plaats. Daar blijft het niet bij; vermoedelijk werden cenotes ook gebruikt als ‘begraafplaats’, omdat de Maya’s dit als de poort naar de onderwereld zag, ofwel het rijk van de doden. Na veel onderzoek, is er nog altijd veel onduidelijkheid. Een bekend voorbeeld is Chichen Itza, ooit een van de belangrijkste steden van het hele Maya-rijk. Op een steenworp afstand van de tempels vind je een ronde, open cenote, gevuld met haast gifgroen water en draagt de naam ‘Sacred Cenote’. Al decennia lang mag niemand deze cenote betreden en is zelfs wetenschappelijk onderzoek verboden, uit respect en om het verleden te laten rusten. Vooral in tussen 1900 en 1950 was er interesse in de cenote en waagden verschillende onderzoekers zich aan een onderzoek. Het laatste onderzoek werd gedaan in 1961 – sindsdien heeft geen levende ziel deze cenote nog betreden
Uit deze onderzoeken bleek echter dat er geen enkele cenote is waar zoveel werd geofferd als de Sacred Cenote bij Chichen Itza. Tevens is het de enige cenote waar goud is gevonden als onderdeel van de offeringen. Daarnaast zijn er grote hoeveelheden textiel, keramiek, speciale amuletten en botten gevonden.
De cenote is nooit ‘leeg’ gehaald; wetenschappers hebben slechts een klein gedeelte opgedoken. Het gerucht gaat dat er nog altijd een laag van zo’n 7 meter aan botten en andere offeringen op de bodem ligt… Met dit in je achterhoofd, kijk je nu ongetwijfeld anders naar deze cenote. Gelukkig geldt dit niet voor de andere cenotes, dus neem gerust een duik in het heldere water en geniet!
Regels
Elke cenote hanteert andere regels, maar er zijn een aantal zaken waar je rekening mee moet houden.
Zwemvest
Sommige cenotes verplichten hun bezoekers een zwemvest te dragen. Gelukkig geldt dit lang niet voor alle cenotes en is dit vaak optioneel. De reden: doordat het water zoet is, ben je veel zwaarder. Zwemmen in een cenote is dus anders dan zwemmen in de zoute zee. Daar verkijken sommigen zich nog wel eens op en het gebeurt een enkele keer dat er iemand verdrinkt. Nu zijn Nederlanders over het algemeen goede zwemmers, maar dat geldt helaas niet altijd voor Mexicanen en andere nationaliteiten.
Zonnebrand
Over het algemeen is het niet toegestaan om gewone zonnebrand te gebruiken in cenotes. Dit is om de natuur te beschermen tegen stoffen die moeilijk afbreekbaar zijn in het water. Echter mag je vaak wel biologische zonnebrand gebruiken.
Eten & drinken
Bij sommige cenotes is het niet toegestaan om alcohol mee te nemen. Op zich niet zo vreemd, met het oog op het voorkomen van ongelukken. In extremere gevallen mag je zelfs helemaal geen eten en drinken meenemen, maar kun je dat wel ter plaatse kopen.
Playa del Carmen & cenotes
In en rondom Playa del Carmen vind je een aantal cenotes die de moeite waard zijn.
Cenote Azul, Cristalino & Eden
Deze cenotes liggen op circa 15/20 minuten rijden, precies tussen Playa del Carmen en Akumal. Alledrie zijn erg mooi en lijken erg op elkaar, maar Azul is over het algemeen het drukste, dus wellicht wil je deze vermijden. De entreeprijzen liggen tussen de 200 en 400 pesos, afhankelijk van welke cenote je kiest.
Rio Secreto
Rio Secreto is heel anders dan de klassieke cenotes. Dit enorme grotten-stelsel bestaat uit verschillende cenotes onder de grond, omringd door prachtige stalagmieten en stalactieten. Echter kun je hier alleen doorheen samen met een gids en krijg je ook speciale kleding aan. Entree is wel aan de prijs; reken op minimaal 90 euro per persoon. Maar dan heb je wel een avontuurlijke dag!
Tip: Als het regent is Rio Secreto perfect, omdat je toch onder de grond bent.
Punta Esmeralda
Er is geen enkele cenote vergelijkbaar met Punta Esmeralda, gelegen aan de noordkant van Playa del Carmen, ongeveer 4 km buiten het centrum. Deze cenote ligt op het strand aan een baai en de bodem is van zand. Het water staat niet hoger dan een meter, waardoor Punta Esmeralda aantrekkelijk is voor families met kinderen. Je ziet hier bijna alleen maar locals en de entree is gratis. Overigens kun je hier prachtig naar het strand! Tijdens fietstours op weekdagen neem ik je mee naar deze cenote, een aanrader!
Chaak Tun
Net buiten de stad ligt Chaak Tun; een cenote die nauwelijks bekend is onder toeristen en daarom juist leuk! Deze cenote kun je een beetje vergelijken met Rio Secreto, maar dan meer dan de helft goedkoper. Daarnaast is de reis er naar toe alleen al leuk; je gaat namelijk richting het platteland waar verschillende finca’s en ranches staan in de jungle! Een uniek kijkje in het plattelandsleven van Mexico dus.
Andere suggesties:
- Zacil Ha
- Chac Mool
- La Casa de Lux
- Tajma Ha
- Minotauro
- Chikin Ha
Andere suggesties:
- Gran Cenote
- Nohoch Na Chich
- Aktun Chen
- Zacil Ha
- Cenote Carwash
- Calavera
- Casa del Cenote
- Tankah
Tulum & cenotes
In en rondom Tulum vind je een aantal cenotes die de moeite waard zijn.
Dos Ojos
De betekenis van ‘Dos Ojos’ is letterlijk ’thee ogen’, verwijzend naar de twee cenotes op het prachtige terrein. De cenotes hebben een prachtige diepblauwe kleur en zijn half open. Bij deze cenotes kun je je prima een half dagje vermaken, ook doordat het terrein prachtig is aangelegd als een natuurlijk park. Houd je ogen open, want je kunt hier ook veel vogels, apen en vosjes spotten!
Casa Tortuga
Cenote Casa Tortuga is echt een plaatje! Deze cenote is bijna helemaal open en omringd door de jungle. Entree is echter niet goedkoop; je kunt kiezen uit verschillende pakketten, variërend van 500 pesos tot 900 pesos per persoon.
Valladolid & cenotes
In de omgeving van Valladolid barst het van de cenotes in alle vormen en maten. De toegangsprijzen lopen uiteen; van enkele euro’s tot ietsje duurder. Dit zijn enkele suggesties:
- X’Keken
- Secreto Maya
- Zaci
- Ik Kil
- Chukum
- Sac Aua
- Suytun
Puerto Morelos & cenotes
Een van de best bewaarde geheimen van Yucatan is La Ruta de Cenotes bij Puerto Morelos! In en rondom Valladolid vind je een aantal cenotes die de moeite waard zijn. Er is een complete weg dwars door de jungle met aan beide weerszijden verschillende cenotes. La Ruta de Cenotes kun je eigenlijk alleen zelf met de huurauto doen, want er rijden geen bussen die stoppen bij de cenotes. De weg is circa 40 kilometer lang tot het eerste dorpje dat je tegenkomt; Leona Vicario. Dit mini-dorpje ligt ver in de binnenlanden, midden in de jungle. Onderweg zie je hier en daar mensen met bordjes; de meesten verkopen entrees tot de cenote. In sommige gevallen is het gunstig om bijvoorbeeld een pakket af te nemen, waarbij je meerdere cenotes kunt bezoeken voor een bepaalde prijs. Houdt wel rekening met vrij hoge prijzen; de entrees tot de meeste cenotes liggen tussen de 15 en 45 euro. Echter zijn er ook een aantal ‘adventure parks’ waar je bijvoorbeeld kunt ziplinen en quadrijden, maar deze prijzen zijn een stukje hoger; soms zelfs tot 60 a 80 euro.